Thuốc Metformin Là Thuốc Gì? Công Dụng, Cách Dùng và Lưu Ý Sử Dụng

Cơ chế tác dụng của Metformin

Metformin không tác động trực tiếp lên tuyến tụy để kích thích giải phóng insulin mà thay vào đó, thuốc hoạt động qua các cơ chế chính như sau:

1. Giảm sản xuất glucose ở gan: Một trong những cơ chế quan trọng nhất của Metformin là làm giảm sản xuất glucose (đường) từ các nguồn không phải carbohydrate trong gan, qua đó giúp giảm mức đường huyết. Metformin tác động lên các enzyme trong gan để làm giảm sự chuyển hóa của các chất dự trữ thành glucose.
2. Tăng nhạy cảm insulin ở cơ và các mô ngoại vi: Metformin giúp cải thiện khả năng sử dụng insulin của các tế bào trong cơ và mô ngoại vi, như cơ xương và mô mỡ, từ đó giúp tăng cường hiệu quả của insulin có sẵn trong cơ thể.
3. Giảm hấp thu glucose từ ruột: Metformin có tác dụng làm giảm lượng glucose hấp thu từ ruột vào máu, đặc biệt là sau bữa ăn. Điều này giúp kiểm soát sự tăng đường huyết sau bữa ăn, một yếu tố quan trọng trong việc điều trị đái tháo đường.

Nhờ vào các cơ chế này, Metformin giúp giảm lượng glucose trong máu mà không gây ra hiện tượng hạ đường huyết, đây là một đặc điểm rất ưu việt của thuốc.

Dược động học của Metformin

Metformin có các đặc điểm dược động học đặc biệt, giúp hiểu rõ hơn về cách thuốc hoạt động trong cơ thể:

• Hấp thu và phân bố: Metformin được hấp thu qua đường tiêu hóa, tuy nhiên quá trình này diễn ra khá chậm. Sinh khả dụng của thuốc là khoảng 50-60%, tức là một phần lớn của thuốc không được hấp thu vào máu. Sau khi hấp thu, thuốc phân bố rộng rãi vào các mô trong cơ thể, đặc biệt là trong gan, cơ, và thận. Nồng độ thuốc trong huyết tương đạt tối đa sau khoảng 2-3 giờ kể từ khi sử dụng.
• Thải trừ: Metformin không bị chuyển hóa ở gan mà được thải trừ chủ yếu qua thận. Thuốc có nửa đời thải trừ từ 4-9 giờ, điều này có nghĩa là thuốc sẽ được đào thải khỏi cơ thể trong khoảng thời gian này. Tuy nhiên, đối với bệnh nhân suy thận, thuốc có thể tích lũy trong cơ thể, gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng như nhiễm toan lactic.

Lưu ý: Bệnh nhân có chức năng thận suy giảm hoặc người cao tuổi cần được theo dõi chặt chẽ khi sử dụng Metformin, vì khả năng thải trừ thuốc kém có thể dẫn đến tích tụ thuốc và tăng nguy cơ tác dụng phụ.

Chỉ định của Metformin

Metformin được chỉ định chủ yếu trong điều trị đái tháo đường typ 2, một bệnh lý có sự kháng insulin và là nguyên nhân gây ra mức đường huyết cao. Cụ thể, thuốc được sử dụng trong các trường hợp:

1. Điều trị đái tháo đường typ 2 không phụ thuộc insulin: Metformin có thể được dùng đơn trị liệu hoặc kết hợp với các thuốc hạ đường huyết khác (như sulfonylurea, insulin, hoặc thuốc ức chế DPP-4). Việc sử dụng kết hợp giúp kiểm soát tốt hơn mức đường huyết.
2. Điều trị tiền đái tháo đường: Metformin cũng có hiệu quả trong việc giảm nguy cơ phát triển thành đái tháo đường typ 2 ở những người bị rối loạn đường huyết lúc đói hoặc rối loạn dung nạp glucose. Việc sử dụng Metformin có thể ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự tiến triển của bệnh.

Chống chỉ định và thận trọng

Mặc dù Metformin là một thuốc rất hiệu quả, nhưng có một số chống chỉ định và các điều kiện cần thận trọng khi sử dụng:

• Chống chỉ định: Metformin không nên sử dụng cho bệnh nhân có tiền sử mẫn cảm với thuốc, những người bị suy thận (ClCr < 30 mL/phút), đái tháo đường typ 1, nhiễm toan lactic, hoặc rối loạn chức năng gan nặng. Thuốc cũng không được khuyến cáo sử dụng cho những bệnh nhân có trụy tim mạch hoặc các tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.
• Thận trọng: Cần thận trọng khi sử dụng Metformin đối với bệnh nhân có các vấn đề về suy thận nhẹ, bệnh gan nhẹ, hoặc rối loạn chuyển hóa. Những bệnh nhân này cần được theo dõi chặt chẽ về chức năng thận và các chỉ số sinh hóa.

Tác dụng phụ của Metformin

Tác dụng phụ của Metformin chủ yếu là rối loạn tiêu hóa, tuy nhiên, những tác dụng này thường không nghiêm trọng và có thể giảm đi khi bệnh nhân quen với thuốc. Một số tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

• Tiêu chảy, buồn nôn, đầy bụng: Đây là các triệu chứng thường gặp khi bắt đầu điều trị. Để giảm bớt tình trạng này, bệnh nhân nên bắt đầu với liều thấp và tăng dần theo sự chỉ định của bác sĩ.
• Đau đầu, chóng mặt, đỏ mặt: Những tác dụng phụ này ít gặp hơn nhưng cũng có thể xảy ra. Nếu có triệu chứng này kéo dài, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Tác dụng phụ nghiêm trọng: Hiện tượng nhiễm toan lactic là một tác dụng phụ nghiêm trọng, mặc dù rất hiếm gặp. Nhiễm toan lactic có thể xảy ra khi thuốc tích tụ trong cơ thể do suy thận hoặc các vấn đề về chuyển hóa. Các triệu chứng của nhiễm toan lactic bao gồm mệt mỏi cực độ, khó thở, đau cơ, và rối loạn ý thức. Nếu xuất hiện các triệu chứng này, bệnh nhân cần được nhập viện ngay lập tức.

Hướng dẫn sử dụng Metformin an toàn

Metformin nên được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ. Bệnh nhân bắt đầu với liều thấp và tăng dần để giảm thiểu tác dụng phụ. Liều khởi đầu thường là 500mg mỗi ngày và có thể tăng dần lên tối đa 2g mỗi ngày, chia thành nhiều lần trong ngày.

Điều chỉnh liều: Đối với bệnh nhân có chức năng thận suy giảm hoặc người cao tuổi, liều Metformin cần được điều chỉnh cẩn thận, và việc theo dõi chức năng thận là rất quan trọng để tránh tích tụ thuốc trong cơ thể.

Metformin trong thời kỳ mang thai và cho con bú

• Mang thai: Chưa có đủ dữ liệu chứng minh tính an toàn của Metformin trong thai kỳ. Do đó, thuốc chỉ nên được sử dụng trong thai kỳ nếu thật sự cần thiết và dưới sự giám sát của bác sĩ. Insulin thường được ưu tiên sử dụng hơn khi mang thai.
• Cho con bú: Metformin có thể bài tiết vào sữa mẹ với lượng thấp, vì vậy việc sử dụng thuốc trong thời gian cho con bú cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Thông thường, bác sĩ sẽ cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ để quyết định liệu có nên tiếp tục sử dụng thuốc hay không.

Metformin uống trước ăn hay sau ăn?

Metformin thường được khuyến cáo uống sau bữa ăn để giảm thiểu các tác dụng phụ về tiêu hóa như buồn nôn, đầy bụng và tiêu chảy, vốn là những phản ứng phổ biến khi bắt đầu điều trị với thuốc. Uống thuốc sau ăn giúp làm chậm quá trình hấp thu và giảm tác động lên dạ dày, từ đó giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn khi sử dụng. Tuy nhiên, luôn theo dõi chỉ dẫn của bác sĩ về cách sử dụng thuốc sao cho phù hợp với tình trạng sức khỏe và liều lượng cá nhân.

Kết luận

Metformin là một trong những thuốc điều trị đái tháo đường typ 2 hiệu quả nhất và được sử dụng rộng rãi nhờ cơ chế tác dụng đặc biệt giúp giảm đường huyết mà không gây hạ đường huyết. Tuy nhiên, người bệnh cần sử dụng thuốc đúng cách, kết hợp với chế độ ăn uống và luyện tập để đạt hiệu quả tối ưu. Bên cạnh đó, cần theo dõi chặt chẽ khi sử dụng Metformin, đặc biệt đối với bệnh nhân suy thận hoặc những người có nguy cơ nhiễm toan lactic.

Thuốc kê đơn cần tuân thủ theo sự chỉ định của bác sĩ!